“Het Verdrag van Aarhus wordt zo minimaal mogelijk ingevuld. De geest van het Verdrag - het recht van burgers om de milieusituatie in hun leefomgeving te kennen - wordt totaal genegeerd”, zo verkondigde Kamerlid Diederik Samsom (PvdA) onlangs aan Politiek-Digitaal. Reden om deze uitlating te toetsen aan de praktijk. Een rondje langs Provincies. Wat is er afgesproken? En wat wordt er gedaan?
Het Verdrag van Aarhus werd 14 februari 2004 verankerd in de Wet milieubeheer (Wm) en de Wet openbaarheid bestuur (Wob). Het regelt de inspraak bij de besluitvorming, de toegang tot de rechter en de toegang tot milieu-informatie. Dat laatste vergt in de informatiehuishouding, cultuur en organisatie van de Provincie de grootste omslag. Want Provincies mogen dan wel een grote invloed hebben op ieders leef- en werkomgeving, maar in de beleving van burgers is de Provincie nauwelijks herkenbaar aanwezig.
Letter of geest van de Wet?
Dat is het democratisch gat, waar het Verdrag van Aarhus induikt. De wettelijke minimumvereisten houden in dat milieu-informatie op verzoek binnen vier weken verschaft moet worden en dat de burger geholpen moet worden bij het preciseren van zijn vraag. Afgezien van nog wat juridische rechten die de burger aan de gewijzigde Wm en Wob kan ontlenen, worden globale eisen gesteld aan het informatiebeheer. Zo moet milieu-informatie bij voorkeur bewaard en geordend worden in een elektronische vorm die gemakkelijk reproduceerbaar is voor actieve en systematische verspreiding onder het publiek. En moet de informatie actueel, nauwkeurig en vergelijkbaar zijn. Er zit wel een grote speelruimte tussen de minimumvereisten en de eigen invulling die overheidsinstanties aan de Aarhus-richtlijnen kunnen geven. Aan Provincies dus de vraag: handelt u volgens de letter of de geest van de Wet?
Collegeprogramma
Het Provinciebestuur van Zuid-Holland doet in het collegeprogramma 2003-2007 een poging om Aarhus in te kleuren. "Open en actieve uitwisseling van informatie tussen het college en de prioritaire doelgroepen van de Provincie, is onze inzet. Dit college gaat uit van meer en actievere openbaarmaking van het beleid via massamediale middelen. De kwaliteit van de Provinciale informatie voor relaties en doelgroepen zal toenemen." Het staat dus in ieder geval op papier, maar of het werkelijk verder gaat dan de letter van de Wet is de vraag. Het reikt niet verder dan wat er in het Verdrag van Aarhus beschreven staat.
Ambitieniveau
De praktijk geeft een ander beeld, want de Provincie Zuid-Holland heeft voor de implementatie van Aarhus een aparte projectgroep in het leven geroepen. Coördinator Melva Rosaria vertelt dat het doel van de eerste projectfase het plaatsen van een documentenoverzicht op de site inhield, onder het thema ‘Milieu, Natuur en Water’. “Per onderwerp kunnen bezoekers wet- en regelgeving, beleidsnota’s en meer raadplegen”, aldus Rosaria. “In de tweede fase van het Aarhusproject”, zo vervolgt ze, “zal aandacht worden besteed aan de milieukwaliteitsgegevens”. De Gedeputeerde Van Heijningen heeft volgens Rosaria aangegeven dat er een ambitieniveau moet worden geformuleerd voor de aan te bieden informatie. Volgens Rosaria zal in die ambitie invulling worden gegeven aan de openbaarmaking van milieu-informatie via internet.
Informatiebehoefte
Frank van Lissum, werkzaam bij de afdeling Stedelijke Leefomgeving van de Provincie Limburg, sluit zich daarbij aan. "De Provincie vindt een transparante overheid van groot belang. Wij merken dat, indien de informatie in een goede vorm wordt aangeboden, er wel degelijk behoefte bestaat. Wel is het afhankelijk van het onderwerp. Zo is er meer vraag naar bodeminformatie dan naar de luchtkwaliteit. Ook de wijze waarop de informatie toegankelijk wordt gemaakt is van belang", zo vertelt Van Lissum.
Andere overheid
Anders dan de Provincie Zuid-Holland heeft Noord-Holland nog geen integrale ‘Aarhus-visie’ van het Provinciebestuur vastgelegd. “Wel heeft men zich expliciet geschaard achter de doelstellingen van Balkenende II, waarbij aangesloten wordt op de projecten ‘Een Andere Overheid’ en de werkgroep ‘E-Provincies’. En dat overlapt Aarhus voor grofweg 75 procent”, laat Jan Eggens van de Noord-Hollandse afdeling Milieu en Bodemsanering weten.
Klachtenpatroon en resultaten handhavingsacties
Noord-Holland doet, zo vertelt Eggens, ook mee aan een landelijke pilot om milieugegevens vanuit het vergunningenstelsel via centrale mega-data oproepbaar, inzichtelijk en gebruiksvriendelijk te presenteren. “Dat is trouwens een flink karwei. Want wij willen het interne processysteem plus database meteen moderniseren.” Dat Noord-Holland nog geen concrete ‘Aarhus-visie’ heeft vastgelegd, lijkt weinig van doen te hebben met de resultaten die ze boeken en de plannen die op stapel staan. Eggens: “We willen nog een stapje verder. Ook het klachtenpatroon van de burgers én de resultaten van handhavingsacties willen wij in dit project opnemen. Over het abstractieniveau daarvan moeten bestuur en juristen – denk aan het concurrentiebeding en de privacywet - zich nog een mening vormen.” De Provincie-ambtenaar wijst erop dat het verwezenlijken hiervan geen sinecure is. “Wellicht weet je dat het bij een dergelijke opzet in de V.S. ongeveer vijf jaar duurde voordat het foutloos draaide.”
Transparantie en internet
Geert Janssen van de Provincie Utrecht wijst op de risicokaarten, waarmee Provincies risicovolle situaties via internet geografisch inzichtelijk maken. “Steeds meer informatie zal op deze wijze worden aangeboden”, vertelt de ambtenaar van de Utrechtse Dienst Water en Milieu. “Binnenkort zullen ook de vergunninggegevens van bedrijven op deze wijze beschikbaar komen. Deze ontwikkelingen zijn echter niet alleen ten gevolge van het Verdrag van Aarhus, maar ook ten gevolge van het Provinciale beleid.” Sinds kort heeft de Provincie Utrecht een nieuwe geografische portal. Deze biedt naast informatie over externe veiligheid, ook interactieve kaarten aan met als thema recreatie, verkeer, bestemmingsplan, waterhuishoudingsplaatsen en woningbouwlocaties. “De milieu- en waterpagina's van de website worden momenteel aangepast, zodat deze een weergave kunnen gaan geven van de Provinciale uitvoeringspraktijk. Risico-informatie maakt hier deel van uit”, licht Janssen toe. “Transparantie is onze visie. En het beschikbaar stellen van milieu-informatie past in deze visie. Internet is een uitstekend medium om dit te realiseren.”
