“Waar rook is, is vuur”, luidt het gezegde. Maar waar die rook kan komen en hoe giftig die dan is, of wat dat vuur kan aanrichten, is veel burgers onbekend. Toch kunnen burgers die kennis al enkele jaren vergaren via internet. Daartoe hebben Provincies risicokaarten online gezet. Politiek-Digitaal nam de proef op de som en ontfermde zich over een boerderij in Woudenberg. Een boerderij met een opslagdepot voor LPG, butaan- en propaangas in de ‘achtertuin’. Welke risico’s worden er hoe gecommuniceerd en wat voor conclusie is daaruit te trekken?
Als het om risico’s in de directe leefomgeving gaat, is het onvermijdelijk de vuurwerkramp van 13 mei 2000 in Enschede erbij te betrekken. 22 doden, 947 gewonden. Niet eerder werd ons zo duidelijk op het netvlies gegrift dat we niet in een risicoloze samenleving leven.
Wat als?
Zouden er minder slachtoffers gevallen zijn als de bewoners van de wijk Roombeek in Enschede hadden geweten dat er een vuurwerkopslagplaats in hun woonomgeving stond? Zouden zij juist gevlucht zijn, in plaats van naar het siervuurwerk te gaan kijken, als zij zich bewust waren van de impact die een ontploffing kan hebben? Zou de politie sneller tot evacuatie overgegaan zijn als zij sneller inzicht hadden kunnen hebben in het risico van een mogelijke explosie? Zou SE Fireworks niet allang verhuist zijn als bewoners wisten wat er allemaal in die containers opgeslagen werd?
Risicokaarten
Het zijn vragen die de commissie-Oosting zichzelf ongetwijfeld gesteld heeft voordat ze tot de conclusie kwam dat burgers te weinig zicht hebben op risicovolle situaties. Provincies namen het advies van de commissie ter harte en ontwikkelden risicokaarten om de burgers te informeren over de risico’s in hun directe leefomgeving.
Externe veiligheid
Externe veiligheid is het thema van de Provinciale risicokaarten. Dat gaat over de risico’s die ontstaan voor de omgeving bij het gebruik, de opslag en het vervoer van gevaarlijke stoffen als vuurwerk, LPG, oplosmiddelen en munitie over weg, water en spoor en door buisleidingen. Ook de risico’s die zijn verbonden aan het gebruik van luchthavens vallen onder externe veiligheid.
Schermafdruk: Deel van de risicokaart van de Provincie Overijssel. In de kaart wordt de effectafstand getoond ingeval er gaswolk ontsnapt bij AKZO Nobel in Hengelo.
Casus: Opslagdepot Primagaz in Woudenberg
Politiek-Digitaal nam de proef op de som en klikte een willekeurige rode stip aan op de risicokaart van de Provincie Utrecht. Er opent zich direct een venster, “opslag Primagaz Depot”. Hoewel overbodig, gaan we eerst even ‘googlen’ op Primagaz, wat is dat voor bedrijf?
LPG-tanks, propaanflessen, butaanbusjes
LPG-tanks, propaanflessen, butaanbusjes. Primagaz - "toonaangevend leverancier" - kan het u leveren. "Dagelijks doorkruisen onze tankwagens het hele land om onze klanten te voorzien van propaangas", meldt de website – voorzien van mooie kleurenfoto’s - van Primagaz. In Woudenberg is één van de vele opslagdepos van deze distributeur gevestigd. Op de Parallelweg 7, op nog geen 90 meter afstand van een boerderij aan de Spoorlaan, zo informeert het informatievenster.
Schermafdruk: Compilatie van de risicokaart van Utrecht met als ondergrond een luchtfoto, het informatievenster en een foto van de website van Primagaz Nederland.
Effectafstanden brand en explosie
Bekijken we de risicokaart goed (zie boven), dan lijkt het erop dat de bewoners van de bewuste boerderij moeten vrezen voor hun leven als op de Parallelweg 7 een ernstig bedrijfsongeval plaatsvindt. De bewoners zitten binnen de brand-effectafstand van 280 meter. Mochten de gasflessen in een kettingreactie tot ontploffing komen, dan houdt ook de boerderij het mogelijk voor gezien: de explosie-effectafstand is 160 meter.
Kans op overlijden
Nemen we de moeite om even door te klikken in het informatievenster, dan lezen we: "Op de lijn van de cirkel van een risicocontour is het risico op overlijden van een individu door een calamiteit bij het betreffende object één op de miljoen per jaar." Doet de calamiteit zich daadwerkelijk voor dan zal slechts één procent van de mensen op een afstand van 280 meter komen te overlijden.
Toelichting over mogelijk calamiteit
Na een korte uitleg over brand - "het gevaar van brand is de warmtestraling waardoor men kan verbranden" - lezen we dat "het eveneens in de brand gaan van aanliggende objecten (domino-effect)" meespeelt in de omvang van de ramp. Voor de bewoners is dat een geluk bij een mogelijk ongeluk, want tussen de boerderij en de opslagplaats ligt slechts weiland. Ook met een eventuele explosie komen zij er mogelijk zonder al te veel letsel vanaf: "In een open omgeving zal de overdruk snel afbouwen en minder schade aanrichten dan in een omgeving met veel (hoge) gebouwen." Voor informatie over de vergunning kunnen de boeren bellen met de Milieudienst Gewest Eemland, het telefoonnummer staat erbij.
Model-Risicokaart
Qua concrete risicocommunicatie, voert externe veiligheid de boventoon. Medio 2006 worden de versnipperde risicokaarten – iedere Provincie heeft op eigen houtje één ontwikkeld - omgezet in een landelijke: de Model-Risicokaart.
Schema: Gebruikers van de Model-Risicokaart kunnen doorklikken van Provinciaal niveau, naar een Gemeente en verder inzoomen naar wijk- en straatniveau. Gemeenten kunnen op hun website een directe link plaatsen naar het voor die desbetreffende gemeente relevante deel van de Provinciale risicokaart. (Bron: E-Provincies)
Provincies en gemeenten vullen onder regie van het RIVM het Risicoregister, de database achter de Model-Risicokaart. Dit Risicoregister is de inhoudelijke uitwerking van het Registratiebesluit Risicosituaties Gevaarlijke Stoffen (RRGS) en gaat verder dan het Verdrag van Aarhus, dat de toegang tot milieu-informatie regelt. De ministeries van Binnenlandse Zaken (BZK) en VROM hebben de verantwoordelijkheid over deze landelijke risicokaart.
Context:
In samenwerking met advies- en ingenieursbureau DHV doet Politiek-Digitaal momenteel een onderzoek naar hoe milieueffecten op de volksgezondheid via nieuwe media het beste gecommuniceerd kunnen worden. De onderzochte thema's - risicobeleving, risicoschatting, risicocommunicatie, ICT, bestuur en beleid - vormen de leidraad in het dossier 'Ziek van het milieu?', waarvan dit artikel deel uitmaakt.
