Anno 2006 is ICT diep doorgedrongen in de primaire processen van het Hoger Onderwijs. Voor het ‘nieuwe leren’, waarbij de docent nauwelijks college meer geeft en vaker optreedt als begeleider, worden in rap tempo nieuwe tools ontworpen. Toch koestert een grote meerderheid nog weerstand. Nieuwe tools blijven op de plank liggen.
Het Nederlandse Hoger Onderwijs behoort tot de kopgroep in de wereld als het om ICT gaat, zegt SURF, de samenwerkingsorganisatie waarin onderwijsinstellingen hun krachten bundelen om gezamenlijk ICT-voorzieningen te realiseren.
Geen ‘Plug & Play’
SURF was er al vroeg al bij. Ze ontstond begin jaren tachtig naar aanleiding van een advies van de commissie-Rathenau. Deze commissie adviseerde de regering de automatiseringsgolf niet als bedreiging voor de werkgelegenheid te zien, maar de kansen ervan te benutten. De overheid moest zelf aan de automatisering. ‘Er moest beleid op komen’, zoals dat heet. Dat was geen kwestie van 'Plug & Play', maar van voortdurende hervormingen.
Eerst beleid, dan techniek
De visie van Rathenau is altijd een leidraad geweest voor de implementatie van ICT in het onderwijs, legt Gerrit van de Graaf - toenmalig directeur van SURF - in een welkomstvideo uit. “Bij dit soort grote organisatorische samenwerkingen moet het eerst beleidsmatig en organisatorisch kloppen. Dan pas lukt het je om de techniek in te voeren. De kracht van SURF is dat het die eerste twee dingen ook altijd eerst gedaan heeft, en daarna komen pas de techniekvragen.” Die mening is ook Bart van de Laar, de huidige manager onderwijsvernieuwing, toegedaan. Het idee dat SURF alleen maar inzet op stimulering van ICT-gebruik is volgens hem niet waar. Met de regelmaat van de klok zegt hij: dit is een onderwijsprobleem, ICT is niet het wondermiddel.
Weerstand
Ook is een hyperactieve houding niet goed, legt Van de Laar uit. “In onze voorwaarden voor subsidieverlening ligt besloten dat instellingen eerst maar eens goed moeten toepassen wat er al op de plank ligt.” Vaak willen de innovators en early adopters in een organisatie wel aan de nieuwe tools, maar voelt de grote meerderheid zich nog niet vertrouwd met de reeds beschikbare ICT-faciliteiten. “Daarin volgt ICT dezelfde weg als iedere andere innovatie. Leeftijd is daarbij niet per se de sleutelfactor. Tijdgebrek en de weerstand tegen – ongeacht welke – verandering, spelen een rol.”
Vakinhoudelijk ICT-gebruik blijft achter
Anno 2006 is ICT diep doorgedrongen in de primaire processen van het Hoger Onderwijs. SURF heeft daarin bijgedragen door een hoogwaardig computernetwerk te leveren. Volgens de ICT-Onderwijsmonitor, een projectgroep die de stand van zaken rond invoering van informatietechnologie in het onderwijs in kaart brengt, wordt ICT vooral voor de organisatorische en administratieve bedrijfsvoering ingezet. Denk hierbij aan de organisatie van cursussen, het registeren en monitoren van studenten, het inschrijven voor tentamens en het verschaffen van informatie over docenten en studenten.
De ICT-onderwijsmonitor stelt vast dat er minder animo is voor vakinhoudelijke ICT-toepassingen. Vakspecifieke applicaties zijn niet volledige geïntegreerd in de meeste opleidingen. Onder inhoudelijke functies verstaat de projectgroep ook; communicatie over het leerproces, het gezamenlijk werken aan opdrachten, het aanbieden van lesmateriaal voor zelfstudie, het samenwerkend leren en het van gedachten wisselen op een discussieplatform.
Blended learning
Dit raakt natuurlijk ook het hart van het onderwijs. De verschuiving van docent voor de collegezaal naar de docent als begeleider is namelijk niet onomstreden, vooral als dat laatste via ICT plaatsvindt. Van de Laar laat weten dat SURF daar ook niet bovenop wil zitten: “Wij willen bijdragen aan werkelijk nieuwe onderwijsvormen, maar het is aan de HBO- en WO-instellingen zelf daarin positie te kiezen. In de afgelopen jaren bleek vooral blended learning – mengvormen van ‘traditioneel’ en ICT-ondersteunende werkvormen – goed te werken.”
Volgens Hans Outhuis, directeur van de Dienst Onderwijs & Student van Saxion Hogescholen en verantwoordelijk voor de portefeuille 'ICT-regie', kan er niet getipt worden aan face-to-face onderwijs. Wel is hij, net als SURF, voorstander van blended learning. "Het 'nieuwe leren' is niet goed mogelijk zonder de inzet van digitale instrumenten. Met blended learning kunnen alle doelgroepen van Saxion beter bediend worden. Ook voor buitenlandse studenten biedt het mogelijkheden om efficiënter en effectiever onderwijs aan te bieden."
Digitale belevingswereld studenten
Zaak is ook om op het persoonlijke gebruik van studenten in te haken. Studenten zitten momenteel op Hyves en MSN. Ze hebben een eigen weblog, of reageren er regelmatig op. Hogeschool InHolland verwijst in radiospotjes aspirant-studenten naar weblogs van studenten. Van de Laar ziet dat onderwijsinstellingen zich hier momenteel met enthousiasme op storten. “Ze werken zich uit de naad om aan te sluiten bij de belevingswereld van studenten. Werkelijk hartstikke leuke projecten buitelen over elkaar heen, van grote games tot streaming video en e-portfolio’s, van leren met handhelds in het veld tot het bij elkaar brengen van complexe computerpractica en werkcolleges.” Maar, werpt Van de Laar tegen, “er zijn veel leuke tools, maar veel wordt nog onvoldoende gebruikt.”
Liever middenmoot
Outhuis merkt op dat dit te maken heeft met een mix van factoren. “Het succes van het gebruik van ICT-voorzieningen is afhankelijk van het ervaren nut van de voorziening. Ik noem dat de G3: gemak, genot en gewin. Is het een oplossing voor het door de gebruiker ervaren probleem? Daar schort het nog wel eens aan.” De ICT-coördinator geeft aan dat Saxion als hogeschool qua ICT-gebruik liever tot de middenmoot behoort, dan tot de kopgroep. Simpelweg omdat in de pilotfase de meeste ongelukken gebeuren.
