Een kenniseconomie haalt langdurige groei uit innovatie. Maar hoe stimuleer je de markt tot innovatie? Niet door regeltjes en potjes, vindt de software sector. Het advies aan de overheid: begin bij jezelf!
Er zijn rapporten vol geschreven over de kenniseconomie. De meeste daarvan constateren dat kennis steeds belangrijker wordt in onze economie. Groei in arbeidsproductiviteit is momenteel grotendeels afhankelijk van eigen kennis en innovaties, terwijl technologie vroeger uit de VS geïmporteerd werd. Onze concurrentiepositie is verslechterd doordat gestandaardiseerde en niet-kennisintensieve productieprocessen zijn overgebracht naar minder ontwikkelde landen. Zij produceren goedkoper door lagere loonkosten. Nederland moet concurreren op basis van kennisintensieve en complexe productieprocessen. Nieuwe technologieën scheppen kansen voor nieuwe toepassingen. Bedrijven en landen die erin slagen die te ontwikkelen, plukken de vruchten daarvan in termen van winst en welvaart, aldus het CPB. In een kenniseconomie wordt dus langdurige groei gehaald uit kennis en innovatie.
Innovatiesysteem
Innovatie betekent het vernieuwen van producten of processen. Dat verloopt via een dynamisch en complex innovatieproces. Het innovatiesysteem speelt hierbij een belangrijke rol, schrijft Lundvall in ‘National Systems of Innovation’. Innovaties komen volgens hem tot stand door interacties tussen verschillende partijen (zoals het bedrijfsleven, kennisinstellingen, overheid en uitvoerende organisaties). De innovatieve activiteiten die in een land ontstaan, zijn afhankelijk van deze interacties. De prestatie hangt af van de mate waarin het systeem in staat is verschillende kennisstromen te kanaliseren. Kwaliteit en afstemming van de onderlinge relaties tussen de diverse factoren is cruciaal. Dit maakt de overheid een essentiële actor in het innovatieproces. Door middel van institutionele vormgeving kan zij kennisstromen en afstemming tussen de verschillende partijen beïnvloeden.
Samenspel
Onduidelijk blijft de relatie tussen het samenspel van deze factoren en de innovatieve prestaties die daar uit voort komen. Welke overheidsinterventies zorgen voor een optimaal georganiseerd innovatiesysteem en stimuleren innovatie? De vraag is dus of de voorgestelde interventies van het kabinet innovatie stimuleren.
Het kabinet Balkende II wil in ieder geval het innovatieklimaat verbeteren, zorgen voor meer innovatieve bedrijven en innovatiekansen beter benutten. De maatregelen in de Innovatiebrief bestaan met name uit directe financiële stimulering, zoals de WSBO (Wet Bevordering Speur en Ontwikkelingswerk, waarbij een gedeelte van de loonkosten van R&D werknemers wordt vergoed) en uit extra subsidiebudgetten voor researchprojecten om de samenwerking tussen bedrijfsleven en kennisinstellingen te stimuleren. Andere voorstellen zijn bijvoorbeeld betere arbeidsvoorwaarden voor technische beroepen, visumregelingen voor post-docs en duale promotieplaatsen om het aantal kenniswerkers te vergroten.
Kritisch
Vanuit verschillende hoeken worden kritische kanttekeningen geplaatst bij deze maatregelen. Een voorbeeld is BSIK (Besluit Subsidies Investeringen Kennisinfrastructuur). Hierin wordt € 800 miljoen vrij gemaakt voor onderzoeksprojecten. De afwijzing van een project over software ontwikkeling, leidde tot protest in de Automatiseringsgids van 15 prominente onderzoekers. Software staat aan de basis van vele innovaties en is belangrijk voor andere innovatieve sectoren. Als je niet investeert wordt je een ontwikkelingsland op softwaregebied. Deze besteding van subsidiegelden ondergraaft de ontwikkeling tot een kenniseconomie, aldus de experts.
Sceptisch
Ook de softwaresector zelf staat sceptisch tegenover de beleidsinitiatieven. Uit een onderzoek van Politiek-digitaal blijkt dat softwarebedrijven weinig vertrouwen hebben in de uitvoering van de maatregelen. Zij klagen over de vele regels die het innovatieklimaat verstikken en laten diverse regelingen links liggen.
Boycot
Innovatiebeleid dat ingezet wordt door een overheid die zelf nog niet is gemoderniseerd, leidt niet tot een kenniseconomie. Integendeel, een nieuw woud van regels en regelingen, potjes en budgetten stimuleert commerciële sectoren niet tot innovatie; maar tot een boycot van het innovatiesysteem.
