Home
Kennis en Economie
Recht en Veiligheid
Europa
Jihad vs McWorld
E-government
Nieuwe democratie
   archief december 2005
archief september 2005
archief juli 2005
archief mei 2005
archief april 2005
archief maart 2005
archief februari 2005
archief augustus 2004
archief januari 2006
Columns
Politici
Overzicht thema`s
Verkiezingen
Tools
Het Belgenrapport
Nieuwsbrief
Colofon
Poldi.Net




Niet wachten op de politiek
Jan Schrijver Gepost:     Wednesday, 21 January 2004, 15:00
Van:     < Jan Schrijver >
URL:     < http://www.xpin.nl >

Om echt moeilijke beleidsproblemen aan te pakken zijn systeeminnovaties nodig. Daarvoor moeten we niet op een leidende rol van de politiek wachten. Transities komen eerder voort uit autonome maatschappelijke initiatieven.

Er zijn verschillende soorten beleidsonderwerpen: moeilijke en makkelijke. De laatste kunnen met de bestaande organisaties worden getackeld. Voor het oplossen van de moeilijke, complexe, of wicked problems moeten systeemgrenzen worden overschreden. Transities zijn de meest vergaande vorm van systeeminnovaties. Dan hebben we het over lange termijnvraagstukken die al duidelijk hun schaduwen vooruit werpen: eerlijke mondiale productieverhoudingen en duurzame productie en consumptie in de landbouw bijvoorbeeld. Dit vergt in alle opzichten grensoverschrijdend denken.

Hefboom
Een veelgehoorde stelling is dat bestaande structuren en instituties grensoverschrijdend denken niet aankunnen, omdat zij te veel met hun eigen voortbestaan bezig zijn en zijn verstrikt in hun eigen routines. Een verwante stelling, vrij populair onder politicologen, is dat de politiek een bijzondere rol heeft bij het tot stand brengen van systeeminnovaties. Alleen de politiek zou als hefboom kunnen dienen om gevestigde instellingen te bevrijden van organisatorische en institutionele beperkingen. Dat klinkt aannemelijk als de politiek sturend zou optreden ten opzichte van gevestigde belangen en instituties, en tegelijkertijd ruimte laat voor vernieuwing.

Uithoudingsvermogen
Binnen de overheid moeten we echter niet op de leidende rol van de politiek wachten. Dat is te top-down, te statelijk gedacht en het veronderstelt een eigen systeeminnovatie binnen het politieke domein die ik voorlopig niet zie gebeuren. Het voorbeeld van de sociale vernieuwing laat bovendien zien dat de politiek op rijksniveau vaak het uithoudingsvermogen mist om een langdurige impuls te geven die nodig is voor een blijvende verandering in cultuur en gedrag. Dit alles maakt mij sceptisch wanneer de rijksoverheid iets groots als transities duurzame ontwikkeling op de agenda plaatst.

Connecties
Mijn stelling is dat instituties en organisaties wel degelijk boven hun eigen beperkingen kunnen uitstijgen. Ik verklaar dat uit het netwerkkarakter van relaties. Mensen in organisaties hebben voldoende uiteenlopende connecties om impulsen voor vernieuwing binnen te brengen. Die beginnen meestal niet bij de overheid, maar in de samenleving. De kunst is om daar dan vervolgens binnen de overheid het nodige vervolg aan te geven. Dus laat de overheid de illusie van centrale sturing op dit punt loslaten en eerst zijn eigen interne systeeminnovatie ter hand nemen. Verwacht transities uit autonome maatschappelijke initiatieven en ontwikkelingen in netwerken. Ik verwacht de grote veranderingen in productie- en consumptiegedrag bij energievoorziening, mobiliteit en voedselvoorziening niet door regelgeving of waardenbeïnvloeding vanuit de overheid, maar uit technologische innovaties. Maar technologische innovaties komen niet vanzelf; ook netwerken moeten effectief werken door versterking van hun organiserend vermogen. De wetenschap der bestuurskunde zou er goed aan doen zijn eenzijdige oriëntatie op de overheid los te laten en zijn diensten aan de samenleving aan te bieden.

Jan Schrijver is tweede Man XPIN