Het project Persoonlijke Internet Pagina (PIP) kan de weg effenen voor werkelijke beleidsparticipatie. Als elektronische dienstverlening op maat gesneden kan worden, dan kunnen burgers toch ook op maat betrokken worden bij issues die hen raken?
Voor ik op de ontwikkelingen vooruit ga lopen, lijkt het me verstandig eerst even uit te leggen wat PIP precies is en, belangrijker nog, waar het een einde aan moet maken. Het idee van PIP is simpel: de overheid selecteert alle informatie en regelgeving die op jouw persoonlijke situatie van toepassing is en presenteert dat op de website waar alleen jij toegang tot hebt. Op maat gesneden dienstverlening dus.
De uitwerking is lastiger. ‘De overheid’ bestaat namelijk niet. Het bestaat uit tal van instanties die langs elkaar heen werken en informatie nauwelijks met elkaar delen. Een voorbeeld: toen ik in 2003 een eenmanszaakje startte moest ik eerst langs de Kamer van Koophandel en daarna langs de Belastingdienst. In de normale mensenwereld gaat dat anders. Als je tegen iemand praat in het linkeroor, hoef je dat niet te herhalen in het rechteroor. Bij de overheid wel. Sterker nog: wanneer je je verhaal in beide overheidsoren hebt verteld, stroomt het er via de neusgaten weer uit. Zo kreeg ik vorig jaar een ‘enquêteformulier’ van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Ik moest antwoorden geven op vragen die de overheid allang weet. Wat voor rechtsvorm ik hanteer, hoeveel mensen er bij mij in loondienst zijn, hoe groot de omzet is, wanneer ik geboren ben, enzovoorts. Hoewel invullen verplicht is (bij verzuim een boete), heb ik die onzin meteen verscheurd. Boete heb ik nooit gehad, en die vergeetachtigheid kan ik dan weer wel waarderen.
Schotten tussen overheidsdiensten vallen weg
Afijn, met PIP proberen de ministeries van EZ en BZK de overheid van deze dementie en schizofrenie te genezen. En dat is natuurlijk een goede zaak. Burgers en bedrijven krijgen een eigen site waarop diensten en informatie op maat worden gesneden. Waarbij gegevens langs één weg toegankelijk en herbruikbaar zijn bij aanvragen, meldingen of correspondentie. Ook zal PIP via voorkeursopties en persoonlijke instellingen statusberichten sturen en - wanneer het echt nodig is - je attenderen op informatie die bijgewerkt moet worden. “In de Persoonlijke Internet Pagina vallen virtueel de schotten tussen de verschillende overheidsdiensten grotendeels weg”, meldt de projectleiding enthousiast. In 2007 zullen we merken of deze ambitie – ondanks de val van het Kabinet - gehaald is.
Mocht PIP echt van de grond komen en burgers gaan er net zoals bij DigiD massaal gebruik van maken, dan kan deze voorziening de weg effenen voor werkelijk beleidsparticipatie. Met een dergelijke informatiestructuur kan de burger uitgroeien van een administratief bestand tot een burger die zich te allen tijde tegen beleidsissues aan kan bemoeien. Want net als bij wetten en regels, zijn het ook maatschappelijke thema’s die burgers ‘op maat’ raken. Dat niet beperkt tot hun eigen levensstijl, maar ook toegespitst op hun interesses en maatschappelijke betrokkenheid.
Inprikken op beleidsthema’s
Helaas ziet de overheid dat vooralsnog niet zitten. “De PIP concentreert zich op elektronische dienstverlening van de overheid: vooralsnog zijn er geen ambities om ook participatiefuncties in de ontwikkeling te betrekken”, meldt het programmabureau Advies Overheid.nl.
Dat is een gemiste kans, want via PIP is de overheid bij machte om de burger via een laagdrempelige weg te bevragen over beleid dat hem raakt of gaat raken. De burger zou bijvoorbeeld via zijn PIP kunnen ‘inprikken’ op beleidsthema’s die hem aan het hart gaan, zodat hij in een vroeg stadium bij de beleidsontwikkeling betrokken kan worden. Verder kan de overheid via PIP de deur openzetten voor maatschappelijke organisaties, waardoor zelfbestuur in verbanden buiten de overheid – hetgeen waar het SCP voor pleit – bevorderd kan worden.
PIP en Action Network
Dat laatste hoeven geen traditionele organisaties te zijn, want die hebben immers afgedaan voor de burger, maar kunnen ook en vooral projectorganisaties zijn die een ondersteunende rol vervullen. Denk bijvoorbeeld aan het e-democracy project ‘Action Network’ van de BBC, dat de slogan “Action Network can help you act locally” uitdraagt. Action Network is een digitale gemeenschap waar probleem-eigenaren samen een oplossing verzinnen en dat doorspelen aan de lokale politiek, of beter nog: zelf de schop in de grond zetten. De BBC plaatst met regelmaat Action Network-initiatieven op haar veelbezochte website.
Het is aannemelijk dat Action Network naar Nederland overwaait, of dat er hier iets soortgelijks op Nederlandse bodem wordt ontwikkeld. Voor overheden is het van belang op die ontwikkelingen aan te sluiten. Een project als Action Network leent zich bijvoorbeeld bij uitstek om gekoppeld te worden aan PIP. Initiatiefnemers van acties zouden dan via PIP burgers kunnen benaderen die aan een bepaald profiel voldoen en te kennen hebben gegeven over dit soort zaken geïnformeerd te willen worden.
PIP en Hyves
Het mooiste zou zijn als PIP uitgroeit tot een soort Hyves. Hyves is de digitale gemeenschap waar momenteel meer dan 1,2 miljoen gebruikers bij aangesloten zijn, waarvan 500.000 Nederlands. Ieder individu binnen deze enorme groep ‘kent’ elkaar via drie stappen. En omdat iedereen een persoonlijk profiel heeft - met foto’s en gegevens als opleiding, hobby’s, leeftijd en werk - kan men op zoek gaan naar zakenpartners, oude klasgenootjes, mensen die ergens heel veel van afweten, discussiepartners en natuurlijk ook een nieuwe date. Hyves is een grabbelton van netwerken waarin mensen voortdurend kennis, informatie en ideeën uitwisselen. Als PIP ook gaat voorzien in een Hyves-module of een samenwerking aangaat met Hyves, kunnen burgers met elkaar discussiëren over beleidsthema’s die hen direct of indirect aangaan.
PIP zou zo uit kunnen groeien tot een instrument waarmee burgers voorstellen voor een betere leefomgeving kunnen formuleren, een netwerkgereedschap waarmee ze problemen zelf aan kunnen pakken. Iemand zou via PIP zijn buurtbewoners of mede-probleemeigenaren kunnen oproepen te carpoolen, kinderopvang aan te bieden, zich aan te melden als vrijwilliger voor een buurtcentrum of een wijk schoon en leefbaar te houden.
De regering kan PIP inzetten om burgers te bevragen over nationale en Europese thema’s, zodat enquêtesites als Nederlandineuropa.nl overbodig worden. Voor beleidsmakers kan hierdoor een schat aan informatie vrijkomen. Zij kunnen zich bij het maken van plannen richten op de argumenten waarover in de samenleving overeenstemming bestaat.
Informatiehuishouding
Wel is het dan zaak om de actieve openbaarmaking van overheidsinformatie professioneler in te richten. Daarin is totnogtoe weinig afstemming geweest tussen gemeenten, provincies en het rijk. De kunst is om de informatiehuishouding van overheden zo in te richten, dat het direct ontsloten kan worden op internet. Vooral informatie met een ruimtelijk en objectief component leent zich daarvoor, geen beleidsnota’s dus. Maar wel; informatie over milieubelasting van bedrijven, filedruk, criminaliteitscijfers, de kwaliteit en bereikbaarheid van publieke voorzieningen, verkeersveiligheid, lucht- en waterkwaliteit, beschikbaarheid van woningen, en zo meer.
Vertrekpunt overheid, vertrekpunt burger
Dit recht op betrouwbare informatie is volgens de commissie-Wallage van fundamentele betekenis voor burgers. Belangrijk is om ook vooral openbaarheid te geven in beleidsvoornemens. Het vertrekpunt van de overheid bij beleidsvorming kan dan ook het vertrekpunt voor de burger worden.
