Het journalistieke ambacht is op sterven na dood, verkondigde Bert Vuijsje op een congres in Rotterdam, doelend op het afnemende aantal lezers van gevestigde kranten en bladen. Algemeen wordt aangenomen dat de oorzaak hiervan ligt in de ontzuiling en het verloren monopolie op nieuwsvoorziening. Het eerste kan kloppen, maar over dat laatste heb ik mijn twijfels.
Er zijn heel wat pennen leeg geschreven over dit verschijnsel. Het onrustige medialandschap heeft zelfs ‘de mediasocioloog‘ voortgebracht. Deskundologen die de samenleving tot in de haarvaten ontrafelen en de moderne burger neerzetten als een ongrijpbaar projectiel. Nieuwsgrazers die lak hebben aan abonnementen en zich al surfend onderdompelen in de waan van de dag.
Internet is natuurlijk de grote boosdoener. Weblogs schieten als paddestoelen uit de grond. De burger heeft in journalistieke zin een gedaantewisseling ondergaan; van consument naar producent. De ene journalist ziet dit als een uitdaging, de andere als een bedreiging. Tot de laatste categorie behoort Bert Vuijsje, de oud-hoofdredacteur van HP/De Tijd. Hij maakt een vergelijking met de bakkerssector. “De vele bakkertjes op de hoek moesten het onderspit delven toen de warenhuizen oprukten, maar er waren een paar die tegen beter weten in toch door zijn gegaan met hun ambacht; dat zijn nu de warme bakkers.”
Nu hoeft Vuijsje zijn brood niet meer te verdienen met journalistiek. Hij heeft zijn handen vrij om pessimistische beschouwingen los te laten op de klassieke media. In tegenstelling tot de gevestigde kranten, want die kunnen niet anders, denken ze, dan meegaan in de trend. Op de site van de Volkskrant kan iedereen zijn eigen weblog starten, de Telegraaf heeft een belang van 40% in GeenStijl.nl genomen, het AD drukt ‘nieuws’ van lezers af en de NOS overgiet haar berichten met een populair sausje op NOSheadlines.nl. De reactiepanelen staan wagenwijd open.
‘Burgerjournalistiek’, wordt dit ook wel genoemd. Zelf zou ik die term nooit gekozen hebben. Bij journalistiek denk ik aan het verslaan van gebeurtenissen, het plegen van hoor en wederhoor, de drijfveer om de onderste steen boven te krijgen. Maar zie je dat op het gemiddelde weblog terug? Nee, die gaan over wat mensen in de trein hebben meegemaakt, over het humeur van hun hamster en over wat ze op vakantie hebben gedaan.
Als ze al gaan over zaken gaan die er toe doen, dan zijn het voornamelijk opiniërende reacties op berichtgeving in de gevestigde media. De echte bedreiging voor de oplages van kranten is denk ik de vrije beschikbaarheid van nieuws. Nu.nl bijvoorbeeld: deze site trekt maandelijks drie miljoen unieke bezoekers. Wie op de hoogte wil blijven van feitelijke gebeurtenissen, kan volstaan met de ANP-berichten van Nu.nl. Maar ook de websites van kranten zelf trekken steeds meer bezoekers, zo wordt De Telegraaf ook door miljoenen mensen per maand bezocht. Simpelweg omdat ze het meest actuele nieuws gratis ter beschikking stellen.
Datgene wat mensen ‘burgerjournalistiek’ noemen blijft dus beperkt tot individuele manifestaties. Slechts een klein aantal nieuwslogs weet tienduizenden bezoekers per dag te binden, maar ook daar gaat het slechts om reacties op berichtgeving in de gevestigde media. Hun successen liggen in de stijl (vieze woordjes roepen) en het veroorzaken van rellen (filmpjes van vechtpartijen), niet in het verslag doen van belangrijke gebeurtenissen en het raadplegen van primaire bronnen. Daar heeft nog steeds de gevestigde media het monopolie op.
Wie als krant de ‘markt’ van ‘burgerjournalistiek’ probeert te veroveren, tekent zijn eigen doodvonnis. Een krant hoeft de burger geen stem te geven, het gaat erom dat ze die stem hoort. Ze hoeft er pas wat mee doet als het de vorm van een publieke opinie begint aan te nemen. Niet eerder.
