Stel, je bent een brave Hendrik. Nooit eens stevig bezat, laat staan iets gestolen of iemand een blauw oog verkocht te hebben. Een gelukkige jeugd gehad, die overging in een zorgeloos bestaan. En je kunt schrijven, heel goed schrijven zelfs. Plotseling krijg je de ambitie een autobiografie neer te pennen. Dan heb je een probleem, een groot probleem.
Autobiografieën van brave of betekenisloze Hendrikken verkopen namelijk niet. Je raakt ze aan de straatstenen nog niet kwijt. Wat doe je dan? Heel simpel, dan dik je je verhaal hier en daar wat aan of zuig je een paar avonturen uit je duim.
Maar je kunt ook overdrijven natuurlijk, zoals de Amerikaanse auteur James Frey deed in zijn boek ‘A Million Little Pieces’, dat als autobiografie over de toonbank ging. “I am an Alcoholic and a Drug Addict and a Criminal”, zo begint zijn levensverhaal, waarin hij verslag doet van zijn persoonlijke worsteling met een verzonnen alcohol- en cocaïneverslaving en de criminaliteit die daaruit voortkwam. Frey zou op de wanted list van drie staten hebben gestaan, een politieagent hebben overreden en zijn ex-vriendin tot zelfmoord hebben aangezet.
Dat verkoopt, zo bleek. Oprah Winfrey, topondernemer in persoonlijk leed, prijsde het boek aan in haar show en nodigde een club verslaafden uit om ook mee te jammeren. In de New York Times bestseller list stond het boek 15 weken lang met stip op nummer 1 in de non-fiction-rubriek. Ook op Amazon.com, één van de grootste online supermarkten, besteeg het boek de kroon. Meer dan 3,5 miljoen lezers hebben het boek verslonden. Miljoenen dollars stroomden op Frey’s bankrekening binnen. Mission accomplished.
Het duurde namelijk vrij lang voordat men doorhad dat het boek op de verkeerde plank stond: non-fictie, terwijl het pure fictie is. Op 8 januari 2006 schoot het weblog The Smoking Gun het boek aan flarden, in het vernietigende artikel ‘A Million Little Lies’. De media verruilden Frey’s podium voor een schavot en Oprah Winfrey hing hem, ten overstaan van miljoenen kijkers, aan de hoogste boom op. “You have betrayed millions of readers!”, waste ze de schrijver live de oren. Een openbaar aanklager rook bloed en trommelt nu lezers op die een schadevergoeding willen. Schadevergoeding? Ja, voor de kostbare tijd die verloren zou zijn gegaan met het lezen van het boek. De Groene Amsterdammer citeerde de motivering van deze aanklager: “Als u in de supermarkt een pak koopt waar ’spaghetti’ op staat en thuis blijkt het rijst te zijn, bent u ook benadeeld.”
James Frey werd ook bij Larry King op het matje geroepen. Aangezien King niet de eerste de beste interviewer is, nam Frey voor de zekerheid zijn moeder mee. Wel zo veilig. De verzinsels en inconsistenties doen geen afbreuk aan de boodschap van het boek, betoogde Frey. In de Minneapolis Star Tribune, een dagblad uit Minnesota, voegde hij daaraan toe. “Ik heb nooit ontkend dat ik kleine details heb veranderd.”
Ik vermoed dat James Frey dikke vrienden kan worden met Ayaan Hirsi Ali, geboren op 13 november 1967. Of moet ik zeggen Ayan Hirsi Magan, geboren op 13 november 1969? De vrouw die in redelijke welstand opgroeide, geen streng islamitische opvoeding heeft gehad, niet gedwongen uitgehuwelijkt is, aangemoedigd werd om te gaan studeren en vervolgens vijf burgeroorlogen verzon, familieleden tot eerwrekenden monsters maakte en een vluchtverhaal bij elkaar loog waar Calvijn nog een puntje aan kan zuigen. Waarom? Nou gewoon, een politieke ideologie verkoopt beter als je het verknoopt aan je eigen levensverhaal. Of die verzonnen is of niet, is van latere zorg.
Die zorg is nu actueel voor minister Verdonk. “Is mijn asielbeleid nog geloofwaardig, als ik gelijke gevallen (Taida Pasić en Ayan Hirsi Magan) ongelijk behandel?”, mag ze zich afvragen. Hirsi Magan zelf zou er goed aan doen wat speeches, boeken en columns te herschrijven. Te beginnen met het vervangen van de zinsnede “Ik ben van mijn geloof af gevallen” door “Ik ben van mijn geweten af gevallen”. Dan kan ze voortaan ook met wat minder bodyguards over straat.
