In 1995 bleek dat naar schatting acht procent van alle goedkope huurwoningen in Amsterdam onrechtmatig werd bewoond. De Gemeente Amsterdam besloot deze 'woonfraude' aan te pakken en startte het project Zoeklicht als controleactiviteit op vergunningen, huurcontracten, uitkeringen en registraties. Marian Willems, projectleider Zoeklicht: “Als je teveel geduld hebt, dan lukt het niet”.
Gewoon aanbellen
De buurtgerichte aanpak is de kern van de methode van Zoeklicht. De woningcorporaties, Sociale Dienst en Dienst Wonen leveren hun bestanden van deze woningen in en deze worden gekoppeld. “Maar niets sloot op elkaar aan en dat doet het vaak nog steeds niet. We hebben een ICT’er ingezet die zelf een programma heeft geschreven. En met dat programma werken we tot op de dag van vandaag.” De bestanden worden op zo’n dertig criteria gecontroleerd en vervolgens wordt een team ingezet om de woningen waar iets mis lijkt te zijn te onderzoeken. “Dat betekent uiteindelijk gewoon aanbellen, maar wel op basis van de indicatoren. Dat werkt het beste.”
Papier is geduldig
Bij de bestrijding van woonfraude zijn veel diensten en organisaties betrokken. Er werd begonnen met het opstellen van een raamovereenkomst. Maar de samenwerking ging niet meteen over rozen. “Papier is geduldig. Ik moest echt knokken om capaciteit te krijgen van alle partners voor de buurtgerichte aanpak. Want als je een buurt in gaat, moet iedereen tegelijk in actie komen. Ik heb daarvoor een ronde langs alle partners gemaakt. Gaandeweg is het enthousiasme onder de partners gegroeid en is de samenwerking steeds beter geworden. Dat kwam mede doordat we hebben ingezet op een praktische aanpak.”
Blijven zoeken
Het bleek in de praktijk lastig om bij geconstateerde fraude actie te ondernemen, zoals het uitzetten van een huurder of het stopzetten van een uitkering. Het leidde vaak tot lange en tijdrovende juridische procedures. Het bleek voor woningcorporaties niet altijd even eenvoudig om een dossier voor de rechter te krijgen. Dat kost veel geld en energie. Er was daardoor soms weinig animo om mee te werken.
“Corporaties zien echter steeds meer in dat de acties naast kosten ook opbrengsten kunnen opleveren. Men kan immers bij uitzetting ook de woning verbeteren en dan de huur verhogen. Maar het blijft zoeken naar oplossingen. Sommige innovaties komen ook bij corporaties vandaan. De Algemene Woningbouwvereniging (AWV) heeft een andere oplossing gevonden voor de uitzettingsprocedure. Zij geven het dossier in handen van een deurwaarder en dat levert vaak resultaat op zonder dat het voor de rechter hoeft te komen.”
Resultaten
Inmiddels zijn zo’n 32 buurtgerichte projecten opgezet. En met groeiend resultaat. Naast uitzettingen en het stopzetten van uitkeringen zijn hier bijvoorbeeld opeens veel meer huuropzeggingen. Daarnaast is een meldpunt geopend waar nu zo’n duizend meldingen per jaar binnenkomen. “Dat kan op naam of anoniem. Mensen kunnen na drie maanden terugbellen om te vragen hoe het met hun melding staat. Zo laten we mensen zien dat we er echt wat aan doen.”
Steun van de wethouder
Eind jaren negentig kwam het project onder vuur te liggen door protesten vanuit de bevolking. “Er was veel tegenwind tegen koppeling. Er was weinig steun om als gemeente de regels te handhaven. Het was een erg moeilijke periode. Adressen van medewerkers werden op het internet gezet, medewerkers werden gevolgd.” Het werd in de gemeenteraad besproken en daar is besloten toch door te gaan met het project. “Een belangrijke rol daarin speelde wethouder Stadig, die vol achter het project is gaan staan. Hij wilde het echt.” Die bestuurlijke steun was en blijft cruciaal. “Ik heb steun nodig van het management en van de politiek. Zij moeten ervoor zorgen dat mensen aan de slag kunnen.”
Mensen zijn sleutel tot succes
Willems ziet verschillende succesfactoren. “We zijn constant aan het leren. We kijken hoe het makkelijker kan, welke nieuwe methoden ingezet kunnen worden. Daarbij is het belangrijk om de mensen mee te krijgen. Je vraagt toch om op een andere manier te gaan werken, terwijl mensen vaak gewend zijn om bepaalde dingen gewoon zo te doen. Het hangt vaak af van individuen. Mensen die de noodzaak voor samenwerking zien, die er zelf aan gaan trekken en zo een doorbraak realiseren.”
Zoek de energie
Goede samenwerking is een andere succesfactor. “Zorgen dat je echt commitment krijgt, blijft lastig. Als het te vrijblijvend is, dan blijf je bedelen. Dat moet je meteen goed regelen. Je moet niet onevenredig veel energie steken in organisaties die toch niet mee willen werken. Zoek de energie vooral bij mensen die wel willen.” Dat werkt volgens Willems als een olievlek. Het begon met een aantal voorlopers en die kregen op hun beurt weer andere individuen en organisaties mee.
Zaken op orde
Een ordelijke administratie is een andere succesfactor. “Als de Gemeentelijke Basisadministraite (GBA) niet op orde is, wordt het veel moeilijker om eraan te beginnen.” Daarbij moet worden gelet op privacy en transparantie. “Alles gaat bij ons naar de Registratiekamer, die controleert of wij ons werk goed doen. Daarbij is het van belang goed te bepalen wanneer je wie in het proces betrekt. De politie zou graag meer en eerder informatie krijgen, en hetzelfde geldt NIET AF!!!
