De grondwet wordt verworpen en dan...
Wat er gebeurt als de grondwet wordt verworpen is niet erg duidelijk. De vorige keer dat we een referendum hielden over een grondwet, in 1797 tijdens de Bataafse republiek, werd de grondwet verworpen en volgde een staatsgreep. Radicale unitariërs (voorstanders van een centraal bestuur) namen het bewind over en maakten een grondwet. Wat zou er nu gebeuren? Hieronder geven verschillende mensen hun mening.

Donner (CDA), minister van Justitie Europa wordt onbestuurbaar.

Gijs de Vries, de anti-terreurcoördinator van de Europese Unie en mede-opsteller van de grondwet Hij vreest geen doemscenario als de grondwet het uiteindelijk niet haalt, maar wel stagnatie in de Unie. "De ministers blijven bij elkaar komen, het Europees parlement blijft wel vergaderen en de Commissie blijft wel met voorstellen komen. Maar het probleem is dat je teruggaat naar de situatie van begin jaren tachtig." Hij vreest dat de EU dan onvoldoende effectief zal zijn op het gebied van misdaad, migratie, economie en internationale veiligheid. "Er zal wel een beetje gebeuren, maar niet genoeg. Dat is het risico."

Sebastian Kurpas, Centre for European Policy Studies in Brussel Als Frankrijk en bijvoorbeeld Nederland nee zeggen, houdt de EU heus niet op te bestaan. Maar het zou wel een enorme tegenslag zijn.

Jo Leinen, voorzitter van de constitutionele commissie van het Europees Parlement (...) een enkele lidstaat kan niet voor de 24 andere lidstaten invoering van het nieuwe verdrag blokkeren. ‘Een mogelijkheid is dat de Grondwet toch wordt ingevoerd en het tegenstemmende land dat aanvaardt.'

Erik Meijer, Europees parelementslid voor de SP Er kan nog een referendum komen, de Grondwet kan worden gewijzigd, of de uitslag van het referendum wordt genegeerd (in Nederland gaat het om een raadgevend referendum, niet om een bindend referendum).

Wolfgang Munchau, columnist Financial Times Een rechtstreeks gevolg van een ’Nee’ zou in al deze scenario’s zijn dat de uitbreidingsbesprekingen met Turkije en Kroatië voor onbepaalde tijd worden uitgesteld. Een van de redenen voor de grondwet was de voorbereiding van de EU op een uitbreiding door de drempel voor een gekwalificeerde meerderheid te verlagen. Turkije zou dan misschien wel aankijken tegen nog eens 40 jaar in de wachtkamer van de EU.

Norbert Walter, onderzoeksdirecteur bij Deutsche Bank In dat geval een valutacrisis in de nieuwe EU-lidstaten dreigt. "Er worden dan mogelijk speculatieve aanvallen gedaan op de valuta van deze landen. De [voornamelijk Oost-Europese] landen zijn dan genoodzaakt hun rente-tarieven te verhogen, waardoor enorme fluctuaties in wisselkoersen kunnen ontstaan", aldus Walter.

Peter Reedijk, Jong Rechts Indien de Europese Grondwet verworpen wordt, alle bepalingen en afspraken in andere verdragen zullen worden vastgelegd, zodat de complete strekking van het document de burgers alsnog wordt opgedrongen.

ETUC, de gezamenlijke Europese vakbonden Als men er niet in slaagt het over de Grondwet eens te worden, zal deze periode van onzekerheid langer voortduren. Ten tweede wordt de Unie met haar cruciale sociale model bedreigd door de globalisering en de macht van het multinationale kapitaal, evenals door neoliberale krachten, die marktbelangen boven sociale samenhang plaatsen. Achter hen doemt de dreigende schaduw op van extreem rechts, dat aan kracht wint wanneer de arbeiders hun werkzekerheid en hun leefomstandigheden op de tocht zien staan. Deze krachten zullen alleen maar sterker worden indien de EU haar burgers er niet van kan overtuigen dat zij op een constructieve wijze, met inachtneming van hun belangen, verder kan. Het EVV heeft de Europese leiders keer op keer voor dit gevaar gewaarschuwd.

De Referendumcommissie, organisator van het referendum Als Nederland het Verdrag niet goedkeurt, moet er opnieuw worden onderhandeld met de andere landen. In het geval het Verdrag niet in werking treedt, blijven de huidige verdragen van kracht.