Nu we websites moeten sluiten in verband met racistische uitingen, we niet meer op het Internet kunnen surfen zonder bescherming tegen wormen, Trojaanse paarden en andere virussen, kinderen per ongeluk stuiten op pornografisch en ander gewelddadig materiaal, is het ook de Europese Commissie ernst om een veiliger internet te creëren. De plannen van Europa samengevat.
Het programma Safer Internet Plus is gericht op het creëren van een veiliger gebruik van het Internet, met name om kinderen te beschermen tegen illegaal, ongewenst (of ongevraagd) en schadelijk materiaal. Hoewel deze begrippen elkaar vaak overlappen, hoeft schadelijke content (zoals pornografisch of gewelddadig materiaal) niet altijd ook bij de wet verboden te zijn. Regelgeving en wetgeving zijn nu nog voornamelijk een nationale aangelegenheid. Tegen materiaal dat wordt aangeboden via buitenlandse providers is het daarom lastig optreden. Maar harmonisatie van de wetgeving op Europees niveau kost tijd en moeite.
Hotlines
De Commissie wil daarom helpen met het opsporen van illegaal materiaal door een netwerk van meldpunten op te bouwen. Bij deze meldpunten kan het publiek illegaal materiaal rapporteren, waar het wordt doorgegeven aan de verantwoordelijke instanties. Dit kan de politie zijn, die de verdere opsporing, arrestatie en vervolging voor haar rekening neemt. Een andere mogelijkheid is een Internet Service Provider (ISP) die het materiaal van de website verwijdert.
Legitimiteit
Een internetprovider is sinds de richtlijn van de Europese Commissie over elektronische handel (2000) primair aansprakelijk als zij ‘content waarvan zij redelijkerwijs behoort te weten dat het een onrechtmatig karakter heeft’, niet verwijderd. Maar wat is redelijkerwijs en hoe bepaal je dat? Providers lijken het zekere voor het onzekere te nemen en lijken zonder pardon en zonder (gedegen) onderzoek alles wat ook maar enigszins verdacht lijkt, van het internet te verwijderen. Dit terwijl het materiaal niet illegaal hoeft te zijn (http://www.bof.nl/takedown/). Zo verwijderen verschillende providers teksten van Multatuli (behorend tot het publieke domein) van het internet. Maar tot hoever gaat dit? Krijgen we straks providers die de mp3’s van je site halen? Of gecensureerde nieuwssites? En hoe om te gaan met verwijzingen naar (mogelijk) illegaal materiaal, moeten providers zich ook hier tegen indekken en ook deze verwijderen?
In hoeverre mag en kan een provider beslissen wat illegaal is en wat niet? De legitimiteit die wel vertegenwoordigd is bij de politie en door het parlement goedgekeurde wetgeving, lijkt hier te ontbreken. De Europese Commissie wil daarom particuliere meldpunten inzetten die moeten dienen als ‘centra van deskundigheid’ en de providers helpen bepalen welk materiaal nu daadwerkelijk illegaal is.
Gebruikers empowerment
Naast het direct aan pakken van de bron, richt de Europese Commissie zich op filtertechnologie, zoals beoordelingssystemen en keurmerken, die de gebruiker in staat stellen het heft in eigen handen te nemen en alle ongewenste, ongevraagde, schadelijke en illegale content van zijn of haar surfomgeving (of zijn of haar kinderen) te weren.
Filtersoftware filtert websites op basis van het voorkomen van bepaalde woorden, de frequentie en/of samenhang daartussen. Maar niet bij alle sites is het altijd duidelijk of een site gefilterd moet worden of niet. Hoe ziet software het verschil tussen een handleiding om een bom te maken, of een artikel over de ontwikkeling dat steeds meer handleidingen over het maken van een bom worden aangeboden? Op basis van welke normen wordt een site gefilterd en door wie worden de normen opgesteld? Door internetproviders? Zonder richtlijnen opgesteld door nationaal of Europees orgaan met autoriteit blijft de kwestie van legitimiteit onduidelijk.
De Europese Commissie verwacht op dit vlak veel van het bedrijfsleven en zelfregulering, zoals het opstellen van gedragscodes, negatieve lijsten en kwaliteitslabels. De Commissie wil dat de gedragcodes zich met name richten op signalering- en verwijderingprocedures (notice & take down), zodat transparant wordt hoe en wanneer materiaal door internet providers verwijderd wordt. De gedragcodes moeten garanderen dat dit op verantwoordelijke wijze gebeurt. Gedragcodes zouden ook gebruikt kunnen worden om de normen voor filtersoftware vast te stellen.
Negatieve lijsten geven aan welke sites niet kunnen worden bezocht door kinderen.
Maar hoe ervoor te zorgen dat zulke systemen niet misbruikt worden door specifieke groepen die met een ‘georganiseerde aanval’ een bepaalde website laag op een rankinglijst krijgen en aldus gefilterd wordt?
Daarnaast kunnen providers kwaliteitslabels en beoordelingssystemen ontwikkelen, waarbij de providers zelf labels (zoals ‘geweld’, ‘adult’, ‘gokken’ etc.) aan websites meegeven. Dit systeem is afhankelijk van de bereidwilligheid van de providers om zulke labels mee te geven aan websites. Tot nu toe gebeurt dit nog niet op grote schaal (http://www.net-consumers.org, http://www.net-consumers.org/erica/dutch.htm#four).
Tot slot probeert de commissie met speciale campagnes en andere acties het bewust onder de Europese bevolking te verhogen. Veel internetgebruikers zijn zich niet of nauwelijks bewust van het gevaar en risico’s voor kinderen. Ook realiseren zij zich niet de risico’s van internetgebruik zonder een juiste beveiliging (zoals virussoftware en spamfilters). Voorlichting gericht op bewustwording van de gevaren van illegale en schadelijke content, en gericht op consumenten- en gegevensbescherming en informatie- en netwerkbeveiliging moet dit probleem verhelpen. Het Safer Internet Forum moet hierbij een grote rol vervullen.
Hoewel het belang van een veilig internet voor iedereen duidelijk is, is de manier waarop we dat moeten bereiken niet zo eenvoudig. Het vrije karakter van het internet, de ambiguiteit van wetgeving en begrippen als ongewenst en schadelijk bemoeilijken het vinden van oplossingen. De Commissie probeert met meldpunten, filtertechnologie, zelfregulering en voorlichting ons internet veiliger te maken. De vraag is of dit voldoende zal zijn.
