Home
Kennis en Economie
   archief april 2006
archief januari 2006
archief december 2005
archief november 2005
archief september 2005
archief augustus 2005
archief juli 2005
archief juni 2005
archief mei 2005
archief april 2005
archief maart 2005
archief februari 2005
archief januari 2005
2004
Recht en Veiligheid
Europa
Jihad vs McWorld
E-government
Nieuwe democratie
Columns
Politici
Overzicht thema`s
Verkiezingen
Tools
Het Belgenrapport
Nieuwsbrief
Colofon
Poldi.Net




Octrooi op software: wat is het en wat heb je eraan?
Ruart Jagt Gepost:     vrijdag, 20 februari 2004, 15:00
Van:     < Ruart Jagt - IT-jurist >
URL:     < http://www.politiek-digitaal.nl/colofon/gastschrijvers >

De Europese Commissie heeft een voorstel gedaan voor een richtlijn die een octrooi op software mogelijk moet maken. Gezien de laatste ontwikkelingen ziet het er naar uit dat software als zodanig voor octrooi in aanmerking zal gaan komen. Wordt het zon of regen?

Wat is een octrooi?
Juridisch gezien is een octrooi niets meer of minder dan een exclusieve vergunning die de overheid verleent om gedurende 20 jaar monopolist te zijn ten aanzien van het gebruik van je uitvinding. Het is bedoeld om een uitvinder de kans te geven gepleegde investeringen zelf terug te verdienen, zonder dat anderen met geringe inspanning het eventuele commerciële gewin voor je voeten weghalen. Met een octrooi kun je de hulp van de rechter kunt inroepen als een ander van je uitvinding commercieel gebruik maakt, maar niet om toestemming heeft gevraagd. Die ander wordt dan juridisch gedwongen zijn gewraakte handelingen te staken, totdat hij van jou toestemming heeft gekregen. Het feit dat je de enige bent die toestemming kan geven betekent, dat je aan je toestemming voorwaarden kunt verbinden, waaronder het verlangen van betaling. Een octrooi kan dus grote financiële waarde hebben en deze waarde wordt alleen maar groter als de uitvinding beter is of door meer mensen gewenst is.

We hadden toch al auteursrechten?
Beide lijken op elkaar en worden begrepen onder de verzamelterm: intellectueel eigendom. Verwarring is ook gauw geschapen. Het auteursrecht beschermt de verschijningsvorm van iets en heeft geheel eigen wetten. Een octrooi beschermt de werking van iets, ongeacht hoe het eruit ziet. Ze kunnen elkaar dan ook goed aanvullen, maar overlappen niet. De bescherming van de werking van iets impliceert dat het octrooi een technische dimensie heeft, die voor het auteursrecht geen rol speelt. Zo is een opgeschreven of mondeling geuit gedicht beschermd door het auteursrecht, maar het zal niet octrooieerbaar zijn. Daarbij ontstaat het auteursrecht bij de schepping zelf en is het gratis. Een octrooi krijgt pas werking als deze door een octrooibureau wordt verleend en is niet bepaald gratis.

Nog meer verre reizen
Software kent grote commerciële belangen in het auteursrecht. Wil je software kopiëren of openbaar maken, dan moet je daar toestemming van de maker voor hebben, de zogenaamde licentie. Twee programma's die dezelfde functionaliteiten bieden, maar ieder een eigen andere broncode hebben, zijn in auteursrechtelijke zin verschillend. Bescherming van de één betekent in dit geval niet de bescherming tegen de ander. Bij octrooien werkt dat anders. Indien een bepaald geoctrooieerde functionaliteit wordt nagemaakt, ook al is het in volstrekt ander broncode, dan nog wordt deze functionaliteit door het octrooi beschermd. Het gaat erom of de software het zelfde 'doet'. Verschillende programma's kunnen elkaar wegens de gelijke werking 'bijten'. Hoe meer in ons dagelijks leven door software wordt beheerst, des te groter zal het belang van het octrooirecht worden.

Zon
Octrooi beschermt en voedt de innovatie. Door de inkomsten via licenties kan kapitaal worden gegenereerd om (bij voorkeur) nieuwe uitvindingen te doen. Het beantwoord ook aan ons rechtsgevoel dat we eerst zelf baten als beloning opstrijken voor geleverde arbeid. Dit motiveert ook tot investering in nieuwe ideeën en creativiteit om ons aller leven te vergemakkelijken. Daarnaast zijn de octrooiregisters openbaar, dus is er een enorme bron aan kennis toegankelijk waarop voortgebouwd kan worden. Tevens dient het register als catalogus van oplossingen voor een (actueel) technisch probleem. Zo behoeft het wiel niet steeds opnieuw uitgevonden te worden. De maatschappelijk baten kunnen hiermee groot zijn.

Regen
Octrooi kan innovatie hinderen voor diegenen die het depot niet kunnen betalen. Octrooien kosten veel geld en moeten in ieder land of juridische gemeenschap opnieuw worden gedeponeerd. Is iemand je voor geweest, dan heb je pech, want het octooirecht vraagt niet wie het als eerste heeft bedacht, maar wie het eerste depot heeft verricht. De pech bestaat er dan in dat je in die gebieden je eigen uitvinding niet mag exploiteren zonder toestemming van die ander. Dit is nu precies waar de bedreiging voor Open Source software in schuilt. Open Source is een ontwikkelsfeer pur sang en die sfeer ondervindt dreiging van een instrument dat nu juist innovatie en ontwikkeling beoogt te ondersteunen. Open Source doet in meer en mindere mate afstand van van exclusieve rechten, zodat het gedachtegoed en daarin ontwikkelde producten voor iedereen volledig toegankelijk zal zijn. Met betrekking tot het auteursrecht kon dat tot dusver gedaan worden in de voorwaarden die je aan je toestemmming verbindt. Met octrooien kan ook een vergelijkbare vrijstelling worden verkregen, maar dan moet je eerst het octrooi verkrijgen. Hiermee ontstaat de situatie dat je veel geld kwijt bent om de rest van de wereld niet afhankelijk te laten zijn van jouw toestemming en wens voor betaling. Filantropie kent ook grenzen en we moeten hier dus niet teveel van verwachten

Conclusie
Octrooien voor software kunnen zoals meer zaken in het leven goede en slechte kanten hebben. Het belangrijkste is te weten voor wie je spreekt en welk belang je voor het hoogste houdt. Dit kan niet op voorhand voor iedereen hetzelfde zijn. Het octrooi kan baten brengen als het bescherming biedt aan allen en datgene aan wie zij beoogt bescherming te bieden. Verkeerde plaatsing kan wel ernstige maatschappelijke schade tot gevolg hebben, waardoor de beoogde baten in het niet verdwijnen. Dit laatste moet voorkomen worden.

Ruart Jagt is IT-jurist. Hij studeerde af op de vraag of de gemiddelde gebruiker nu daadwerkelijk juridisch beter of slechter af is met open source software.