Wat is beter dan één loket? Geen loket. Wat is beter dan één pasje? Geen pasje. Met de Nieuwe Authenticatievoorziening (NAV), een landelijke methode om veilige transacties tussen burger en overheid via internet mogelijk te maken, heeft de burger aan zijn sofi-nummer genoeg. Olf Kinkhorst, de trekker van deze innovatie en directeur van het Bureau Keteninformatisering Werk en Inkomen, blijft laconiek: “We doen gewoon ons werk.”
Zes grote uitvoeringsorganisaties (Svb, IBG, CWI, UWV, CvZ en de Belastingdienst), verenigd in de zogenaamde Manifestgroep namen onafhankelijk van de rijksoverheid het initiatief om een authenticatievoorziening te ontwikkelen. Projecten vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken waren tot dan toe vooral gericht op complete oplossingen voor identificatie en authenticatie en stelden te hoge eisen aan de veiligheid en betrouwbaarheid. Een simpele oplossing voor communicatie tussen burger en overheid bleef uit. Een efficiëntere afhandeling van klantencontacten en informatieverwerking kon niet lang meer uitblijven. Dan moest de lat maar wat lager. De NAV doorkruiste niet alleen bestaande programma’s, maar streefde ze ook voorbij. In minder dan een jaar tijd na publicatie van de plannen is een werkend prototype in gebruik genomen.
Speeltjes loslaten
Diverse ministeries reagereerden in eerste instantie schrikkerig op de NAV. Maar al snel werd iedereen duidelijk dat het in het algemeen belang was om ermee door te gaan. Dat werd bekrachtigd door het topambtenaren-overleg waarin besloten werd gezamenlijk verder te werken aan de implementatie en de wettelijke basis. “‘Uiteindelijk heb je elkaar keihard nodig. Je kunt best een initiatief nemen, maar je moet gelijk weer aansluiting zoeken. In je eentje lukt het niet. De Directeur-Generaal van de Belastingdienst heeft op een gegeven moment letterlijk gezegd dat iedereen bereid moet bereid zijn de eigen speeltjes los te laten. Zo’n houding is precies wat er nodig is.”
Daar roept iemand
De innovatie was geenszins zaak van het puur toepassen van ICT. “Je moet eerst bedenken wat je wilt bereiken, vervolgens het proces analyseren en dan oplossingen bedenken en technieken kiezen. Het probleem is dat we in Nederland juist te gefixeerd zijn op oplossingen. Dat begint bijvoorbeeld in de Tweede Kamer. Daar roept iemand dan ineens dat het afgelopen moet zijn met papieren gegevensuitwisseling. Dus dan wordt afgesproken dat er elektronische koppelingen worden gemaakt. Maar daarmee heb je het probleem van de informatie-uitwisseling nog niet opgelost. Je moet juist heel praktisch kijken welke informatie waar binnenkomt en verwerkt wordt en vervolgens afspraken maken over elektronische dan wel papieren uitwisseling.”
Praktischer denken
“Het is typisch Nederlands om te wachten op de beste oplossing en de veiligste techniek, maar daarmee zetten we onszelf klem. Vergelijk het met een huis dat je tegen inbraak wil beveiligen. De veiligste oplossing is vier muren en een dak zonder ramen en deuren. Maar in zo’n huis is het lastig wonen.” Daarom moeten we vooral veel praktischer gaan denken en soms met wat minder genoegen nemen.
Cultuur van eigenbelang
“We zitten gebakken in een cultuur van eigenbelang, waarin iedereen wordt afgerekend op zijn eigen zaken. Niemand wordt beloond voor zijn inzet voor het algemeen belang of het totaalresultaat.” Dat het met de NAV wel gelukt is om die cultuur te doorbreken, is te danken aan de enorme uitvoeringsproblemen. “Iedereen zag dat het niet meer ging zo. Er was sprake van een soort Verelendung: alles werd zo duur en zo onbeheersbaar dat het wel moest.”
Zelfredzaamheid is uitgangspunt
Op de politiek wachten was geen optie meer. De betrokken partijen uit de Manifestgroep wilden de zaak vanuit de uitvoering regelen. “Wie kan het beste beoordelen hoe hij beter af is? De burger zelf natuurlijk! Je moet uitgaan van een zelfredzame klant. Maar dat doen we niet, we ontnemen hem de macht en zien alle klanten vervolgens als een homogene groep die we op eenzelfde manier behandelen. Daarmee doen we de individuele burger geen recht en maken we het onszelf moeilijker dan nodig is.”
Onafhankelijkheid
Kinkhorst zelf dankt zijn effectiviteit aan de ruimte en de dekking die hij heeft gekregen. “De bestuursvoorzitter van het CWI, Rens de Groot, is formeel mijn directe baas en dus eindverantwoordelijk voor alles wat ik doe. Maar hij laat mij het CWI net zo benaderen als de andere ketenpartners. Die onafhankelijkheid geeft mij de vrijheid om initiatieven te nemen en snel praktische oplossingen voor de keten te realiseren.”
